गजल- यो प्यासीको हृदयमा.....

यो प्यासीको हृदयमा, धल्वलायो तिम्रो माया ।
अंग-अंग नशा-नशा, सल्वलायो तिम्रो माया ।

मोहनी त्यो लठै पार्ने, बोली-व्यवहार  मताउने,
शरीरका कोष-कोषमा, चल्वलायो तिम्रो माया ।


साच्चै सानु तिम्रो कसम, मेरो मनलाई गाँठो पार्यौ,
 हृदयको  केन्द्र  माझ, छल्वलायो तिम्रो  माया ।


नशालु ति नजरमा, फसाई मलाई छाड्यौ सानु,
आखिरीमा प्यासी भित्र, ढल्वलायो तिम्रो माया ।


शिखार्या'छु तिम्रो माया, कसम प्यासी तोड्ने छैन,
जुनी भरी  प्यासी भित्र, टल्वलायो तिम्रो  माया ।

लघुकथा- "सहयोग"

  

 बेलुका ३ बजे घोपा अस्पताल धरानबाट बहिनीलाई डिस्चार्ज गराइए पछी भवानी मिश्र आफ्नो घर इलाम साङरुम्बा-३ तिर फर्किने तयारी गर्छन। साँझ परिसकेको थियो, घर पुग्नु पर्ने जरुरी थियो-उनलाई। किनकि उनको आई.ए. दोस्रो बर्षको परीक्षा नजिकिंदै थियो। एक हप्ता अघि देखि बहिनी कमलालाई उपचारका क्रममा धरान पुर्याए पछी एउटा सानो चकटीलाई आफ्नो ओछ्यान मानेर बिरामी कुरुवा हुनु परेको थियो। ति दिनबाट मुक्ति त्यो ३ बजे दिउँसोको समयबाट भएको थियो। धरानबाट गाडी चढी सकेपछी आफ्नी बिरामी बहिनी कमलाले वमिटिंग गर्दै गर्दा पनि सम्हाल्दै घर पुर्याउनु पर्ने थियो। होटलमा बसुँ भने बिरामी बहिनीको त्यो हालतले आफैं थकित भै सकेका थिए उनि। फेरी धरानको बसाइले गर्दा पैसा पनि कम्ति नै थियो। झापाको सुरुंगा आई नपुग्दै रात झमक्क परीसकेको थियो। इलामको साङरुम्बा पुग्न थियो। सुरुंगा बजार देखि अलि तल सानी-आमाको घरमा बास बस्ने सोचे उनले। बहिनीको होस्-हवास थिएन। उता आफ्नै पनि अब के गर्ने? भन्ने सोच गुमी सकेको थियो। कन्डक्टरलाई सुरुंगामा उत्रिन्छौं भन्न सम्म भुले उनले। केहि पर पुगे...

कबिता- "म"

व्यंग्य कबिता...


खाएको छु, हिंड्न सक्दिन,

बाएको छु, मुख खोल्न सक्दिन।

पेट साह्रै ठूलो भयो,
घुस हो कि भुस,

पैसाको बिटो मोल्नै सक्दिन।

जात जान्छ होला, पदको दुरुपयोग गर्दा,

जाँड-रक्सी, दुधिया र विस्की, छोड्नै सक्दिन।

धेरै पुस्ता बिते, पद सम्हाल्न थालेको,

पद सम्हाल्दा सम्हाल्दै, पेट सम्हाल्नै सक्दिन।

पल्ला घरे माइलो पनि, मर्निग वाक गर्छु भन्थ्यो,

तलव ले त पुग्दैन यार, घुस बाट पेट भर्छु भन्थ्यो।

डाक्टर भन्छ- अदुवा खानुस, पेट हजम गराउनुहोस्,
तर के गर्नु?
अदुवा आंटने भए, अझ दुइ-चार जना बाट,
घुस खाइ हाल्थें, अलि-अलि नोट पाई हाल्थें,
आनन्द संग, टेबलमा गित गाइ हाल्थें नि...!
त्यसैले हजुर!!
खाएको छु हिड्न सक्दिन,

बाएको छु, मुख खोल्नै सक्दिन।

पेट सारै ठुलो भयो,
घुस हो कि भुस,

पैसाको बिटो, मोल्नै सक्दिन।

गजल- आगो लगाई...

आगो लगाई यो मनलाई, डढाएर किन छाड्यौ?
पतिदेवको नाउँमा दुई फूल्, चडाएर किन छाड्यौ?

चोखो थियो चोखै गर्थ्यो, तिम्रो प्यासी माया तिम्लाई,
चडाएको त्यो फूल लाई, सडाएर किन छाड्यौ?

थि-एन माया चोखो भने, किन खायौ बाचा कसम,
सोझो मनलाई तिमी भित्र, खडाएर किन छाड्यौ?

कत्रो थियो रहर मेरो, जिन्दगीमा सँगै जिउने,
दरार आयो त्यो स्तम्भ, लडाएर किन छाड्यौ?

छैन अब औचित्य नि, पत्नी हुनु तिमी सित,

प्यासीलाई माया जाल, पढाएर किन छाड्यौ?

कविता - "बिबश प्रेम"

माया हो सानु, मर्दैन कैल्यै, बिछोड भए नि ।

चोखो यो प्रेम, भित्र छ मन, ज्यान टाढा गए नि ।।

                        नसम्झ दु:ख, नसम्झ पिडा, याद आउँदा बेसरी ।

                        दुख्दो हो त्यो मन, मान्छेलाई आफ्नो, नपाउँदा यसरी ।।

तिम्रो त्यो यादमा, बाँचेको छु म, कर्ममा रमेर ।

सपना ठुलो, बसाउँला खुसी, भबिष्य गमेर ।।

                        बांचेछु भने, फर्किमा आउंछु, त्यो माया संगाल्न ।

                         धन कमाई ल्याउँला, खुसीको साथमा,तिमीलाई अंगाल्न ।।

एक्लैछु आज, यो परदेशमा, चिठी छ साथमा ।

दुखित छ कृष्ण, ज्यान त्यो नपाउँदा,मिसाउन जातमा ।।

                          सहारा दिन्थें, समिप भए, माया त कति झन् ।

                           बनेछु पापी, तिमीलाई छोडी, रो'को छ मेरो मन ।।

मुक्तक

सानो आँसी  ले,   पनि त्यो काट्छ ।

प्यासीको मन नि, पनि उस्तै फाट्छ ।

तिम्रो त्यो वचनले , मन यो ताछदा,

खुसी भई आफ्नै मुटु, जहर सँग साट्छ ।

गजल- प्रेमको जाल...

प्रेमको जाल तिमी तिर, हान्नु गल्ती भो ।
तिमीलाई जिवनसाथी, ठान्नु गल्ती भो ।

मेरी मुटु तिमीलाई , चुनेको थेँ हज्जारौंमा,
लाखौं बिच तिमीलाई, छान्नु गल्ती भो ।

कती थियो माया मेरो, दुत्कारेर छाडी गयौं,
चुम्वन गरी अँगालोमा, बान्नु गल्ती भो ।

पागल भा'छ प्यासी आज, त्यो मनमा मन साट्दा,
त्यो  दिललाई  यो  दिलमा, तान्नु  गल्ती भो ।

सारा नाता तोडी सानु, भन्दै माया गरेको थेँ,
मन भित्रकी प्यारी रानी, मान्नु गल्ती भो ।

गजल- भुन्छु तिम्रो...

भुन्छु तिम्रो वरी-परी ,फुलिदेउन एक चोटी।

प्यासी तिर मेरी सानु, भुलिदेउन एक चोटी।

तिम्रो लागी सागर बन्छु, प्रित पाउन तिम्रो सानु,

यो दिलमा दुग्ध बनि, घुलीदेउन एक चोटी।

के-के बन्नु बनि दिन्छु, पहाड पनि बनि दिन्छु,

झर्झर त्यो हिंउ बनि, चुलीदेउन एक चोटी।

खुल्ला छ यो छाती सानु, प्यास कति-कति झन,

आँचल खोली प्यासी भित्र, खुलीदेउन एक चोटी।

तिम्रो माया कति चाहें, अन्तिम इच्छा केहि छैन,

तिमी भए पुग्छ सानु, डुलीदेउन एक चोटी।

गजल के हो र कसरी लेखिन्छ?

अघिल्लो पोस्टमा मैले गजल कसरी लेखिन्छ? के हो? गजलमा रदिफ, काफिया, सेर, मिसरा, तखल्लुस, मक्ता, मतला आदि के के हुन्? भन्ने बारेमा मैले जानेको जानकारी दिएको थिए। आज त्यो लेखमा रहेको "समक्षर" र "समध्वनी" को बारेमा जानकारी दिन चाहन्छु। हुन त यी दुइ शब्द त्यसै नै स्पस्ट छन्, तर पनि यी शब्दहरुले त्यति स्पस्ट पार्न नसकेको खण्डमा अथवा नव सर्जक ज्यु हरुलाई स्पस्ट बुझाइको लागी यो अर्को लेख पोस्ट गरेकोछु। जे होस् लेख्न मन गर्नु हुने तपाइको लागी यो उपयोगी नै हुनेछ भन्ने लाग्छ।  त यहाँ समक्षर भन्नाले "गण" को बारेमा स्पस्ट पार्छ। हामीले गजल लेख्ने क्रममा सर्बप्रथम काफियाहरु संकलन गर्नु पर्छ। त्यस पछी सुहाउँदो रदिफ राख्नु पर्छ।

                यहाँ रदिफ छान्ने क्रममा समक्षर भए राम्रो गजलको रुपमा गनिनेछ हुन त लेखक कै बिचारको कुरा हो। पूर्व जानकारी अनुसार कफियाका प्रकारले लेखकलाई पार्ने प्रभावमा निहित रहन्छ। फेरी पनि राम्रो गजलका लागी गर्नु पर्ने परिश्रमको थोरै जानकारी यहाँ प्रस्तुत छ। जस्तै:-

भुन्छु तिम्रो वरी-परी ,फुलिदेउन एक चोटी।

प्यासी तिर मेरी सानु, भुलिदेउन एक चोटी।

यो माथिको यो एउटा सेर हेर्नुस त यहाँ ४+४+५+४ को प्रयोग छ। कसरी छ? भन्नु होला. ४="भुन्छु तिम्रो" फेरी अर्को ४="वरी-परी" छन्। त्यस पछी कमा(,) पछाडी ५="फुलिदेउन" र अर्को ४="एक चोटी" छन्। यो लेखाईको मतलव त्यहि हो जुन गजलमा समक्षर को प्रयोग हो। भन्नुको मतलव अक्षरहरु बराबर हुनु हो।

मुक्तक

मुटु भरि काँडा, बोकेर के गर्नु?

चिसो त्यो पानी, धोकेर के गर्नु?

धोका दिने संग, लाग्दैन केहि,

किटी-किटी दाह्रा, टोकेर के गर्नु?

गजल कसरी लेख्ने?

          पछिल्लो पोस्टमा भने अनुरुप मैले तपाईहरुलाई यो लेखमा "गजल के हो?" "कसरी लेखिन्छ?"भन्ने बिषयमा अलिकति भए पनि जानकारी दिनै पर्छ। आफुले जाने जति यो लेखमा उतार्ने प्रयास गरेकोछु। सक्दो पुस्तकहरु अनि अग्रज दाजु-दिदीहरु संग बसेर गजलका बारेमा छलफल बाटै यति जानकारी पाएको हुँ।  तपाइलाई गजलको बारेमा थाहा छ र  मलाई केहि लेख्न मन लागेमा मेरो कमेन्ट बक्स तपाई हरुको प्रतिक्रियाको लागि हुनेछ।  खैर लामो कुरा गर्दिन। यो गजल लेखन कार्य अरबी, फारसी, उर्दु, हुदै हिन्दी अनि नेपालीमा लेख्न थालिएको हो। जुन देशमा उर्दु, फारसी बोलिन्छ त्यहाँ बढी गजलको माहोल छ। हुदै-हुदै यो लेखन पूर्व तिर पनि लेखिन थालियो। हिन्दीमा धेरैले लेख्न थाले। अनि नेपालमा पनि यो देखिन थालियो। बिषेशत:  नेपालमा विक्रम सम्बत १९४० बाट गज़ल लेख्न थालिएको कुरा छ। जे भए पनि एउटा नौलो ज्ञान छाडेर गएका छन् पुर्खाहरुले। यो गजलका बारेमा लेख्न थाल्दा धेरै लामो लेख हुन्छ, त्यसैले म बिषय तर्फ लाग्छु जसले गर्दा तपाई गजल लेख्न सिक्नु हुनेछ। सर्बप्रथम--

•  गजल के हो?

- यहाँ गजलको आक्षरिक अर्थ दिंदा

"ग"+"ज"+"अल"= "गजल" भएको हुन्छ.

ग=को अर्थ (स्त्री वा नारी)

ज=को अर्थ (वार्ता वा वाणी)

अल=को अर्थ (साथ वा संग)  भन्ने हुन्छ।

गज़ल के हो?

के तपाईलाई गज़ल मन पर्छ? गज़ल विधामा कलम चलाउन चाहनु हुन्छ? तपाई गज़ल विधामा नयाँ हुनुहुन्छ? तपाई गज़ल लेख्न सिक्नु हुन्छ? के हो गज़ल जान्न चाहनुहुन्छ? आउँदा लेखहरुमा तपाईलाई मैले जानेका गज़लका बारेमा बताउनेछु। मेरो ब्लगको भ्रमण गर्दै गर्नु होला।
धन्यवाद!

मुक्तक

तिम्रो माया कति लाग्छ, भनि दिउँ कि एकचोटी?

आकाशमा देख्या तारा, गनी दिउँ कि एकचोटी?

सुम्पेकोछु तिम्रै निम्ति, यो मनलाई आत्मै देखि,

छुन तिम्लाई झर्ना सरि, बनि दिउँ कि एकचोटी?

मेरो फोटो...

म सानो छँदाको मेरो परिवारको फोटो!

"म मेरो परिवारलाई धेरै माया गर्छु ।"

तिम्लाई नजर लगाएर...

तिम्लाई नजर लगाएर, घायल भो कृष्ण प्यासी ।

भावनालाई जगाएर, घायल भो कृष्ण प्यासी ।

मन थिएन जोगी बन्न, भै-भै आज माग्दै,
भिख मुट्ठी मगाएर, घायल भो कृष्ण प्यासी ।

नसोची देउ उल्टा कुरा, धेरै मन छ माया दिन,
सक्ने भै-भै ठगाएर, घायल भो कृष्ण प्यासी ।

कस्तो नसिब रैछ कुन्नि,सोचे उल्टो हुने,
सच्चा सबै बगाएर, घायल भो कृष्ण प्यासी ।

माया दिन्छु भन्दै गएँ, झुठा भए कुरा सबै,
कमजोरपनले सगाएर, घायल भो कृष्ण प्यासी ।